“Het beste voor preventie: koester je konvooi”

door | jan 7, 2021 | nieuws | 0 Reacties

Het gebrek aan betekenisvol contact leidt in deze coronaperiode tot meer eenzaamheid. Toch kunnen we de problemen ook relativeren en komen mooie initiatieven tot stand. Door ons sociale konvooi te koesteren, kunnen we eenzaamheid goed voorkomen, net zoals beleidskeuzes er écht toe doen. Ontdek deze inzichten van emeritus hoogleraar Jenny Gierveld in dit onderdeel van onze serie “wetenschappers aan het woord”.

 

In een serie laat Aanpakeenzaamheid.nl Nederlandse wetenschappers en onderzoekers aan het woord die zich bezighouden met eenzaamheid. We gaan op zoek naar hun belangrijkste inzichten, zoals eerder Theo van Tilburg, Anja Machielse, Eric Schoenmakers en Rick Kwekkeboom. Daarmee hopen we deze wetenschappelijke kennis naar de praktijk te brengen. Deze keer staan de inzichten van mevrouw Jenny Gierveld centraal. Prof. dr. Gierveld 82 jaar is emeritus hoogleraar, faculteit sociale wetenschappen aan de Vrije Universiteit, Amsterdam en oud-directeur van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) in Den Haag. Tegenwoordig is zij als honorary fellow verbonden aan het NIDI. Zij is ook één van de leden van de Wetenschappelijke Advies Commissie. Deze commissie voedt het VWS-actieprogramma Eén tegen eenzaamheid met kennis en adviseert over de monitoring van de effectiviteit van het programma. Dit artikel is gebaseerd op een gesprek op 15 december 2020.

 

Actuele inzichten in tijden van corona

 

1. Minder betekenisvol contact zorgt nu voor meer eenzaamheid

Mevrouw Gierveld wijst op onderzoek dat aantoont dat eenzaamheid door de coronacrisis is toegenomen, zowel sociale als emotionele eenzaamheid. Opvallend genoeg nam vooral emotionele eenzaamheid toe. Daarbij gaat het om betekenisvol contact, met mensen met wie je je echt verbonden voelt en met wie je belangrijke levensvragen kunt bespreken. Mogelijke verklaring? Mensen missen (het knuffelen met) hun kleinkinderen, de band met broers en zussen of vrienden en vriendinnen. Minder contact met mensen die je goed kennen en zeer nabij zijn, blijkt een negatief effect te hebben op de eenzaamheidsgevoelens.

 

2. De problemen zijn relatief

Het is niet gebaseerd op onderzoek, maar mevrouw Gierveld heeft de indruk dat er in de huidige ‘tweede coronagolf’ minder aandacht is voor kwetsbare mensen. Werden er in het voorjaar bloemen bezorgd of muziek gespeeld voor balkons van zorgcentra…. Dergelijke initiatieven lijken nu minder van de grond te komen, misschien door gewenning aan of ontlopen van de problematiek. Dit brengt bij mevrouw Gierveld een relativering te weeg. De huidige ontberingen vergelijkt ze met de Tweede Wereldoorlog, waar mensen wel vierjaar moesten afzien. In dat perspectief zijn wij nu bevoorrecht, mede omdat er genoeg te eten is en de meeste mensen met alle online mogelijkheden toch onafhankelijk kunnen blijven leven.

 

3. Er zijn ook mooie initiatieven

De aandacht voor kwetsbaren is in deze tweede coronagolf wellicht minder intensief. Desondanks waardeert mevrouw Gierveld de inzet van maatschappelijke initiatieven vooral als ze ook gericht zijn op mensen buiten de ‘eigen kring’. Ze verwijst naar een PKN-kerk in haar wijk. Deze kerk heeft op het parkeerterrein een tent neergezet, waar iedereen een kaars kan branden voor iemand anders. De tent maakt het makkelijker voor niet-gemeenteleden om binnen te lopen. Ze ziet dit als mooie poging om in deze periode aandacht voor anderen vorm te geven.

 

Fundamentele inzichten

Hierna staan de zogenaamde ‘cornerstone inzichten’ van mevrouw Gierveld. Het gaat om inzichten over eenzaamheid die zij in haar loopbaan heeft opgedaan en die naar haar idee belangrijk zijn voor de praktijk van wethouders, beleidsambtenaren of projectleiders bij de aanpak van eenzaamheid.

 

4. “Koester je konvooi” – het beste voor preventie

Om eenzaamheid te voorkomen of verminderen, zo stelt mevrouw Gierveld, is het belangrijk om je ‘sociale konvooi’ te koesteren. Ze doelt daarmee op alle betekenisvolle contacten die mensen in hun leven opdoen: van school tot studie, wonen en werk door alle jaren heen. Mensen die je kennen, die weten wat er speelt en aan je gezicht kunnen zien hoe het met je gaat…. Dit persoonlijke netwerk dat als een ‘konvooi door je leven meevaart en waarin je elkaar wederzijds beschermt’ is heel belangrijk. Het zou zomaar de beste manier van preventie kunnen zijn.

 

5. Beleidskeuzes hebben effect op hoe mensen zich voelen

Vaak is er veel aandacht voor individuele, persoonlijke factoren als oorzaak van iemands eenzaamheid. Maar mevrouw Gierveld geeft aan dat ook macrofactoren effect hebben op eenzaamheid. Op basis van onderzoek in Oost-Europa concludeert ze dat sociaal-economische programma’s daadwerkelijk van invloed zijn op het welbevinden van mensen. In andere woorden en als voorbeeld: beleidskeuzes, zoals die voor de huidige ‘participatiesamenleving’ in combinatie met beleid om de leeftijd bij pensionering te verhogen, kunnen zomaar contraproductief zijn voor het voorkomen en tegengaan van eenzaamheid.

 

6. Wat werkt? De zekerheid van elke dag contact voor kwetsbare alleenwonende oudere mensen

Van de zeven werkzame elementen, zetten gemeenten vaak in op ontmoeting. Volgens mevrouw Gierveld denken gemeenten daarbij te optimistisch. Het bijeenbrengen van mensen, zodat ze elkaar gaan helpen en op die manier eenzaamheid vermindert, heeft minder effect dan vaak gehoopt. Maar wat werkt dan wel? Veel is nog niet bekend, maar uit recent eigen onderzoek kan mevrouw Gierveld nu één ding onderbouwen met cijfers en -dus- aanraden: ervoor zorgen dat bij alleenwonende, kwetsbare mannen of vrouwen zonder dagelijks contact met iemand uit het persoonlijk netwerk, toch elke dag, op een vast tijdstip, iemand even een ‘hoofd om de deur steekt’ met de vraag: hoe was je dag? Dat kan bijvoorbeeld door een vrijwilliger, iemand die in de buurt woont en/of net gepensioneerd is en wat vrije tijd over heeft. Zo’n vast contactmoment, zo blijkt uit Gierveld’s onderzoeksdata, zorgt er daadwerkelijk voor dat mensen minder eenzaam zijn.

 

NB: wist u dat mevrouw Gierveld aan de basis staat van de meest bekende vragenlijst om eenzaamheid te meten?  Het is een vragenlijst rond elf uitspraken over emotionele en sociale eenzaamheid. De eenzaamheidsschaal is valide, betrouwbaar en bedoeld voor onderzoek onder grote groepen mensen. De schaal wordt in meer dan vijftig landen gebruikt.

 Herkent u de inzichten van mevrouw Gierveld? Welke betekenis hebben ze voor uw praktijk? Laat uw reactie hieronder achter.

Informatie

Publicatiedatum 07 januari 2021
Laatste aanpassing 21 januari 2021
Bron Jenny Gierveld
Onderwerpen Corona, initiatieven,
en beleidskeuzes

0 reacties

Een reactie versturen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Wilt u niets missen over de ontwikkelingen van de aanpak van eenzaamheid?

Abonneer uzelf nu op de tweewekelijkse nieuwsbrief van Aanpakeenzaamheid.nl en ontvang relevante artikelen over de aanpak van eenzaamheid. Mis het niet.

Je bent succesvol ingeschreven!