Mantelzorgers en eenzaamheid: dit zijn de feiten

Mantelzorgers hebben een groter risico op eenzaamheid. Om wie gaat het, wat zijn de oorzaken en gevolgen? En ook: wat kan er aan gedaan worden? Hier zetten we alle feiten op een rij.

 

Definitie

Mantelzorgers zijn mensen die onbetaald en langdurig voor een bekende zorgen die voor een langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. Vaak gaat het om een familielid, vriend of buurman/vrouw. Wanneer iemand minimaal 3 maanden voor een naaste zorgt of minimaal 8 uur per week deze zorg levert, dan kun je het rekenen tot mantelzorg.

 

Cijfers

Cijfers van 2019 laten zien dat zo’n 15 procent van de personen boven de 16 jaar mantelzorg verlenen in Nederland (ongeveer 2 miljoen mensen). De grootste groep mantelzorgers (43%) is tussen de 45 en 65 jaar. Deze groep mantelzorgers zorgt vaak voor hulpbehoevende (schoon)ouders. In totaal ervaart een op de tien mantelzorgers een overbelasting (bijv. situatie die hen niet loslaat, moeite bijhouden eigen huishouden). 

Recente en eenduidige cijfers over eenzaamheid onder mantelzorgers zijn niet beschikbaar. Wel laten verschillende bronnen zien dat eenzaamheid onder mantelzorgers groter is dan onder de gemiddelde Nederlander:

• 43% van de langdurig zorgende mantelzorgers voelt zich eenzaam ten opzichte van het landelijke percentage van 10%;
• Mantelzorgers van mensen met dementie zijn bijna twee keer zo vaak eenzaam in vergelijking met de doorsnee Nederlander.

 

Oorzaken en gevolgen

Er zijn drie groepen van oorzaken en gevolgen:

1. De veranderende relatie tussen mantelzorger en zorgvrager: door de afhankelijkheid van zorg kan er een scheve relatie ontstaan. Voor mantelzorgers kan het voelen alsof zij hun partner of ouder zijn kwijtgeraakt. Dit veroorzaakt emotionele eenzaamheid;
2. De mantelzorger voelt zich niet gezien, gehoord of begrepen: wanneer meerdere mantelzorgers samen voor iemand zorgen, en de meningen verschillen binnen de familie over de zorg voor de zorgvrager, kan dat leiden tot gevoelens van eenzaamheid als een van de mantelzorgers zich niet gezien of gehoord voelt. Daarnaast kunnen mantelzorgers zich niet gehoord of begrepen voelen door hulpverleners. Zij letten vaak goed op de hulpvraag van de zorgbehoevende. Mantelzorgers zijn geneigd hun eigen hulpvraag of behoeften weg te cijferen waardoor zij gevoelens van eenzaamheid ervaren;
3. Een krimpend netwerk door langdurig verlenen van intensieve mantelzorgtaken: mantelzorg is vaak onzichtbaar voor de buitenwereld, maar wel een reden waarvoor mantelzorgers sociale activiteiten af moeten zeggen. Ze zijn sterk aan huis gebonden. Vanuit vrienden of collega’s is daar niet altijd begrip voor. Het aantal en de kwaliteit van de relaties kunnen daardoor sterk afnemen waardoor sociale eenzaamheid ontstaat.

 

Aanpak eenzaamheid mantelzorgers

Waar bij andere groepen eenzaamheid vaak tegengegaan wordt door middel van sociale activiteiten, hoeft daar bij mantelzorgers niet perse een focus op te liggen. Het aanpakken van eenzaamheid kan op verschillende manieren:

• Bespreekbaar maken van de situatie: minder onbegrip en meer erkenning;
• Verlichten van de mantelzorger door middel van respijtzorg: meer tijd en energie voor andere activiteiten;
• Sociaal-culturele activering: meer gezellige activiteiten om contacten te leggen of versterken;
• Persoonlijke activering: bewustwording en activering van mantelzorgers om hun situatie te veranderen;
• Cursussen en gespreksgroepen: mantelzorger persoonlijk sterker maken met assertiviteitstraining of vriendschapscursus;
• Lotgenotencontact: gevoel van herkenning door contact met mensen in dezelfde situatie.

 

Tot slot: jonge mantelzorgers

Een speciale groep mantelzorgers zijn de jonge mantelzorgers die in hun thuissituatie opgroeien met een langdurig zieke naaste. Een op de vijf jongeren tussen de 12 en 16 jaar krijgt hiermee te maken. Voor veel van hen voelt het verlenen van de zorg als normaal. Toch ervaart deze groep meer gezondheid- en psychische klachten dan leeftijdsgenoten. De eerste week van juni is er ieder jaar een week van de jonge mantelzorger met activiteiten om aandacht te vragen voor deze groep en hen aan te moedigen hun zorgen uit te spreken.

Informatie

Publicatiedatum	11 juni 2020
Laatste aanpassing	16 juni 2020
Bron	Jongemantelzorg, Mantelzorg, Movisie, SCP, Zorgwelzijn,
Onderwerpen	mantelzorg, jonge mantelzorgers