Oudere niet-westerse migranten en eenzaamheid: dit zijn de feiten

Nederland vergrijst en krijgt steeds meer ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond. De aanpak van eenzaamheid bij deze groep vraagt kennis van de cijfers, oorzaken en mogelijke interventies. Aanpakeenzaamheid.nl heeft alle feiten nu op een rij gezet. Je leest die feiten hier in een overzichtelijk dossier.

Verantwoording

Dit dossier is gebaseerd op bureauonderzoek en gebruikt de belangrijkste bronnen met informatie en kennis. Ouderen met een niet-westerse achtergrond zijn ouderen van 55 jaar of ouder van wie de ouders buiten Europa zijn geboren.

Cijfers

Cijfers maken duidelijk dat het belangrijk is om eenzaamheid bij oudere niet-westerse migranten serieus aan te pakken.

  • In Nederland wonen 312.000 55-plussers met een niet-westerse migratieachtergrond. Ouderen met een niet-westerse achtergrond voelen zich vaker eenzaam dan autochtone ouderen. Zo voelen bijvoorbeeld 55% van de Marokkaanse ouderen en 67% van de Turkse ouderen zich eenzaam ten opzichte van 38% van Nederlanders zonder migratieachtergrond.
  • Daarnaast laten cijfers zien dat de groep ouderen met een niet-westerse achtergrond zal groeien. Het CBS toont een prognose van de Nederlandse bevolking. Hieruit valt bijvoorbeeld te berekenen dat op dit moment slechts vier procent van de ouderen in de leeftijdscategorie 70 tot 80 jaar een niet-westerse achtergrond heeft. In 2040 zal dit tien procent zijn en in 2060 negentien procent. Het percentage niet-westerse migranten neemt dus aanzienlijk toe.

 

Oorzaken van eenzaamheid

Ouderen (ongeacht migratie-achtergrond) hebben sowieso een hoger risico op eenzaamheid. Belangrijkste oorzaken hiervan zijn onder andere het veranderen of verloren gaan van bepaalde relaties of het ervaren van gezondheidsklachten. Daarnaast kennen niet-westerse migrantenouderen een aantal andere, cultuur- en migratiespecifieke, risicofactoren voor eenzaamheid.

  • Taboe: migrantenouderen willen niet toegeven dat zij zich eenzaam voelen. Er heersen een taboe en schaamte rond dit gevoel. Niet-westerse migranten komen vaak uit een cultuur waar het de norm is dat kinderen voor hun ouders zorgen. Toegeven dat je als ouder eenzaam bent, betekent impliciet dat je kinderen niet goed voor je zorgen. Daarnaast blijkt dat migranten ouderen niet altijd hun persoonlijke problemen willen delen uit angst voor roddel of het niet willen belasten van hun kinderen. Wanneer migrantenouderen het gevoel van eenzaamheid niet delen, kan er ook niks tegen gedaan worden.
  • Hoge verwachtingen: migrantenouderen verwachten daarnaast dat hun kinderen volgens de traditionele zorgplicht volledig voor hun ouders klaar zullen staan. De kinderen kunnen dit in de huidige maatschappij niet altijd waarmaken. Migranten ouderen blijken mede daardoor minder tevreden over hun sociale contacten.
  • Gemis van gelijkgestemden: ouderen willen graag onder gelijkgestemden zijn en deel uitmaken van een groep. Dat verlangen lijkt sterker te worden naarmate iemand ouder wordt. Gevoelsgenoten begrijpen elkaar beter. Migrantenouderen missen die gelijkgestemden om hen heen en voelen zich minder begrepen of minder thuis. Het gemis van familie in land van herkomst blijft sterk aanwezig.
  • Taalachterstand: een gebrek aan de Nederlandse taalbeheersing in combinatie met de afwezigheid van een steunnetwerk.
  • Verveling: gemis aan participatie en een gevoel van zinloosheid zorgen voor verveling. Oudere migranten nemen minder vaak deel aan
    sociale activiteiten. Verveling ontstaat ook door een gebrek aan betekenisvolle contacten. Dit komt onder andere door een taalachterstand. Het missen van kansen om bij te dragen in de Nederlandse maatschappij zorgt voor het ontbreken van een gevoel van betrokkenheid en er toe doen.
  • Meer risicofactoren: oudere migranten zijn kwetsbaarder door hun migratieverleden, hebben een slechtere gezondheid en lagere sociaal economische status en ervaren vaker een gevoel van er niet bij horen. Dit zijn allemaal risicofactoren voor eenzaamheid.

 

Interventies

Er zijn verschillende interventies om in te zetten tegen eenzaamheid onder migrantenouderen. Essentieel is om altijd te onderzoeken wat de oorzaak van eenzaamheid is voor die specifieke persoon. Alleen op die manier kan maatwerk worden geleverd. Bijvoorbeeld: niet voor iedereen is een groepsbijeenkomst de oplossing tegen eenzaamheid. De belangrijkste manieren om eenzaamheid mij migrantenouderen tegen te gaan staan hieronder.

  • Bespreekbaar maken: eenzaamheid bespreken, ook met niet-westerse ouderen. Een luisterend oor bieden en het gevoel van eenzaamheid normaliseren helpt om het taboe te doorbreken.
  • Activeren: ouderen aanmoedigen om over eenzaamheid te spreken en er zelf aan te werken. Wanneer zij hun eigen gevoel durven te erkennen kunnen zij zelf (of met hulp) op zoek gaan naar een oplossing.
  • Taalvaardigheden: het beter beheersen van de Nederlandse taal zal ten goede komen aan het gevoel van betrokken te zijn bij de Nederlandse maatschappij en tevens helpen bij het aangaan van sociale relaties.
  • Participatie: mensen zelfredzaam maken, praktische ondersteuning bieden en sociale vaardigheden leren waardoor migrantenouderen makkelijker contacten leggen en onderhouden. Op die manier kunnen zij hun dag wellicht zinvoller indelen en het gevoel krijgen te participeren in de maatschappij.
  • Cultuurbewuste zorg: hulpverleners, zoals verzorgenden of verpleegkundigen, met eenzelfde culturele achtergrond, voelen beter aan wat de juiste bejegening is bij niet-westerse ouderen. De niet-westerse ouderen voelen zich dan beter begrepen. Uiteraard is dit niet altijd mogelijk. Een training voor verzorgend personeel hoe om te gaan met interculturele diversiteit en daar in de hulpverlening en gespreksvoering rekening mee houden, zou een mooie stap zijn richting cultuurbewuste zorg.

 

Meer informatie

De belangrijkste partijen die u kunt raadplegen voor meer informatie of advies over eenzaamheid bij niet-westerse migranten zijn in ons land: Pharos (expertisecentrum gezondheidsverschillen) en KIS (Kennisplatform Integratie & Samenleving).

Wilt u niets missen over de ontwikkelingen van de aanpak van eenzaamheid?

Abonneer uzelf nu op de tweewekelijkse nieuwsbrief van Aanpakeenzaamheid.nl en ontvang relevante artikelen over de aanpak van eenzaamheid. Mis het niet.

Je bent succesvol ingeschreven!