“Cultuur en mentale veerkracht helpen tegen eenzaamheid”

Eenzaamheid is niet iets dat voorbehouden is aan ouderen. Ook leert de coronacrisis dat vooral de kwaliteit van contacten belangrijk is. Daarnaast wordt de betekenis van het sociale en culturele leven voor het voorkomen en tegengaan van eenzaamheid duidelijk. Het werken aan sociale samenhang en mentale veerkracht kan daarbij helpen. Ontdek deze inzichten van dr. Crétien van Campen in onze serie “wetenschappers aan het woord”.

Actuele inzichten in tijden van corona

1. Eenzaamheid is geen ouderenprobleem

De coronacrisis heeft duidelijk gemaakt dat eenzaamheid geen specifiek ouderenprobleem is, aldus Van Campen. Het komt bij alle leeftijden voor. Ook bijvoorbeeld jongeren en studenten hebben er mee te maken. Hoewel het gevoel van eenzaamheid voor iedereen herkenbaar is, verschilt de aanpak voor iedereen. Bij een 20-jarige spelen bijvoorbeeld andere factoren dan bij een 90-jarige. Het gaat uiteindelijk altijd om maatwerk.

2. De kwaliteit van contacten is belangrijker dan de kwantiteit van contacten

De coronacrisis is feitelijk een sociaal experiment. Cijfers laten zien dat sociale eenzaamheid min of meer gelijk is gebleven, maar dat vooral emotionele eenzaamheid is toegenomen als gevolg van de sociale beperkingen. Volgens Van Campen wijst dat erop dat mensen in deze tijden vooral behoefte hebben aan enkele goede vrienden, voor warmte, troost, verbinding en betekenis.

3. Zonder sociaal en cultureel leven neemt eenzaamheid toe

Tijdens de lockdown is duidelijk geworden wat de betekenis is van de culturele sector en de horeca. Zonder cultuur en zonder horeca is het leven van veel mensen eenzamer. Sociale en culturele voorzieningen zijn geen luxe, maar een levensbehoefte. Want ze maken het mogelijk om samen te komen, samen dingen te beleven, je te uiten, jezelf te ontwikkelen en verdieping te vinden. Naast aandacht voor de gezondheidszorg en de economie mag hier meer aandacht voor zijn. Lees verder in een essay van Van Campen.

Cornerstone inzichten

Hierna staan de zogenaamde ‘cornerstone inzichten’ van Crétien van Campen. Het gaat om inzichten over eenzaamheid die hij in zijn loopbaan heeft opgedaan en die naar zijn idee belangrijk zijn voor de praktijk van wethouders, beleidsambtenaren of projectleiders bij de aanpak van eenzaamheid.

4. Het is belangrijk om de culturele sector in stand te houden

De culturele sector vult de gezondheidszorg aan. De gezondheidszorg is vooral gericht op de fysieke gezondheid. Cultuur gaat echter veel meer om waardering, levensvreugde, een gevoel van betrokkenheid en betekenisgeving. Dat zijn allemaal aspecten die eenzaamheid helpen voorkomen of tegengaan. Daarom is de culturele sector zo belangrijk bij het voorkomen en bestrijden van eenzaamheid.

5. Het is belangrijk te werken aan sociale samenhang

Het voorkomen of tegengaan van eenzaamheid lijkt vaak vooral een individuele aanpak, van en voor één persoon. Hoewel maatwerk altijd van toepassing is, kan ook het werken aan sociale samenhang helpen eenzaamheid te voorkomen of tegen te gaan. Bijvoorbeeld door samen cultuur te maken zoals zingen in een koor of groepssporten zoals wandelvoetbal voor ouderen.

6. Mentale veerkacht helpt tegen eenzaamheid

Duidelijk is geworden dat mensen die meer mentale veerkracht hebben, meer oplossingen vinden en minder eenzaam zijn. Ze kunnen die veerkracht ontwikkelen door nieuwe activiteiten en actief zijn in creatieve gemeenschappen zoals een theaterproject of een historische erfgoedvereniging. Daardoor leren ze andere en nieuwe vaardigheden, die ze ook kunnen toepassen in hun eigen leven. Van Campen wijst erop dat veel beleid er vooral op gericht is om mensen te helpen met hulpmiddelen. Maar ook het versterken van de creativiteit van mensen kan helpen om eenzaamheid te voorkomen of tegen te gaan. Dit werkt vooral doordat mensen op die manier meer regie ervaren over hun leven.

Tot slot

Hieronder vier bronnen en voorbeelden die volgens Van Campen bijzonder inspirerend zijn ten tijde van corona.

• Het rapport Kunst in de zorg in tijden van COVID-19, met bevindingen van een onderzoek naar ervaringen rondom Kunst in de Zorg in Coronatijden. De essentie hiervan is dat kunstprojecten met ouderen van grote emotionele waarde zijn tijdens de lockdowns. Met creatieve aanpassingen en nieuwe initiatieven konden ouderen binnen de lockdownbeperkingen blijven meedoen.
• Vitamines voor de geest: tweewekelijkse postpakketjes met artistieke opdrachten erin voor oudere mensen in woonzorginstellingen.
• Participatiekoren, waarin mensen met dementie en hun naasten de hoofdrol spelen.
• Dansgezelschappen, die actief blijven door het gebruik van stokken van anderhalve meter.

Herkent u de inzichten van Crétien van Campen? Welke betekenis hebben ze voor uw praktijk? Laat uw reactie hieronder achter.

Informatie