De grootste valkuilen bij de aanpak van eenzaamheid (2)

Steeds meer gemeenten, welzijnsorganisaties, aanbieders van diensten, ondernemers en vrijwilligersorganisaties zetten zich in om eenzaamheid tegen te gaan. Dat is mooi…. maar: de praktijk kent de nodige valkuilen. Daarom zetten we in een serie de grootste valkuilen op een rij. Hier de volgende zes; trapt u daar nog in?

Plannen voor een jaar, niet voor een decennium

Het aanpakken van eenzaamheid is een mooie opgave. Deze opgave vraagt de inzet van veel partijen in uiteenlopende domeinen. Deze moeten onder andere geïnformeerd, gemotiveerd en toegerust worden, en vervolgens aan de slag gaan. En dat alles in samenhang en met blijvende aandacht. De praktijk leert dat het niet mogelijk is om binnen een paar jaar of één collegeperiode tot betekenisvolle resultaten te komen. Helaas kennen lokale plannen vaak wél zo’n korte tijdshorizon, terwijl een perspectief van tien jaar veel realistischer zou zijn.

Focus op ontmoeten en weinig op andere werkzame elementen

Bij eenzaamheid draait het uiteindelijk om een gebrek aan duurzaam, betekenisvol contact. Te vaak wordt bij oplossingen gedacht aan het inzetten van (groeps)ontmoetingsactiviteiten. Terwijl dat maar één van de zeven werkzame elementen is. Er is meer aandacht nodig voor de andere elementen, zoals het werken aan sociale vaardigheden, realistische verwachtingen, betekenisvol contact of een betekenisvolle rol.

Wel aandacht, geen doelen

Eens per vier jaar vinden gevalideerde en betrouwbare metingen van de eenzaamheidscijfers plaats. Die laten precies zien hoeveel eenzaamheid er in elke gemeente is. Dergelijke objectieve data zouden het perfecte ijkpunt kunnen zijn voor lokale beleidsdoelen. Hoe zijn de cijfers over vier jaar, over acht of over twaalf jaar? Ja, daar zitten de nodige haken en ogen aan, maar toch zou het formuleren van meetbare, ambitieuze en realistische doelen kunnen helpen de lokale aanpak minder vrijblijvend te laten zijn. Dat gebeurt helaas weinig en is daarmee een gemiste kans.

Focus op nieuw, in plaats van benutten bestaand aanbod

Bij de aanpak van eenzaamheid worden vaak nieuwe initiatieven ontwikkeld. “Nieuw” is altijd inspirerend en aantrekkelijk, en daar gaat dan tijd, aandacht en geld naar uit. Maar: vrijwel altijd ís er op lokaal niveau al zeer veel aanbod, dat echter niet in overzicht staat en nog nooit beoordeeld is. Zou het daarom niet beter zijn eerst aandacht voor overzicht, bekendheid en kwaliteit van het bestaande aanbod te hebben, voordat eventueel nieuwe initiatieven worden ontwikkeld?

Subjectiviteit en complexiteit als excuus om niet te handelen

Maar al te vaak zeggen mensen: ‘eenzaamheid is een subjectieve ervaring’ en ‘eenzaamheid is een complex vraagstuk’, met als argument om geen keuzes te maken of tot handelen over te gaan. De uitspraken zijn juist, maar laten ook zien dat onvoldoende gebruik gemaakt wordt van bestaande kennis. Want voor veel doelgroepen is al lang duidelijk wat de oorzaken zijn van eenzaamheid. Bovendien zit de oplossing altijd in maatwerk, waarin ruimte is voor de zeven werkzame elementen. Ook is een samenhangend raamwerk van de zes bouwstenen beschikbaar om aan de slag te gaan. Natuurlijk: het is altijd goed om te blijven nadenken, maar dat hoeft geen excuus te zijn om niet te handelen.

Focus op iedereen, is focus op niemand

Eenzaamheid kan iedereen overkomen. Sommige groepen hebben een hoger risico op eenzaamheid, zoals 75-plussers, migrantenouderen of mantelzorgers. Binnen het communicatievak is tegenwoordig algemeen bekend dat doelgroepcommunicatie beter werkt dan communicatie die op iedereen gericht is (“content voor iedereen is content voor niemand”). Toch wordt daar niet altijd voor gekozen.

Herkent u deze valkuilen? Kent u nog andere? Laat het hieronder weten. Wie weet komen ze terug in een volgend bericht met nog meer valkuilen.

Informatie